Fizjoterapia jest wszędzie! - Odnowa biologiczna

 

Dzisiaj przyszedł czas na artykuł o fizjoterapii w odnowie biologicznej.

    Odnowa biologiczna to świadome oddziaływanie na organizm za pomocą różnych środków (naturalnych, sztucznych) i warunków środowiskowych w celu przyspieszenia fizjologicznych procesów wypoczynkowych[1]. Odnowa biologiczna może być stosowana nie tylko przez sportowców wyczynowych, ale również wszystkich, którzy uprawiają sport dla przyjemności. Na proces odnowy biologicznej składają się:

• wypoczynek po wysiłku,
• masaże ręczne i wodne,
• kąpiele solankowe,
• zabiegi fizykoterapeutyczne m.in. 
• sauna,
• naświetlenia światłem podczerwonym,
• prądy diadynamiczne,
• ultradźwięki,
• magnetoterapia,
• zabiegi kinezyterapeutyczne.
  

W sporcie wyczynowym odnowa ma zapewnić: 

• współdziałanie z procesem treningowym,
• optymalizację procesów wypoczynkowych,
• profilaktykę i zmniejszenie skutków urazów,
• rekonwalescencję[2].
  

Natomiast standardowa definicja odnowy biologicznej przewiduje trzy różne cele, które można osiągnąć:

1. Wypoczynek i regeneracja fizjologiczna, a więc odnowa tkanek, usuwanie toksyn, regulacja kierunku i intensywności szlaków metabolicznych.
2. Profilaktyka przeciążeń, a więc zapobieganie skutkom przeciążeń pierwotnych, np. chorobie stłuszczeniowej wątroby albo nieżytowi pokarmowemu.
3. Hartowanie, a więc uodparnianie na czynniki fizyczne i psychologiczne, np. zimno lub stres, co ma zwiększać efektywność procesów odpornościowych.
   

    Odnowa biologiczna to nie forma spędzania wolnego czasu, tylko raczej zabiegi mające – pośrednio, ale jednak – wpłynąć na poprawę zdrowia. Celem ogólnym wszystkich zabiegów jest przywrócenie organizmowi homeostazy, a więc normalizacja przebiegu wszystkich szlaków metabolicznych i zrównoważenie procesów biologicznych, które poprzez stres, zanieczyszczenia czy nieodpowiednią dietę nie odbywają się zgodnie z normą fizjologiczną. Dzięki temu organizm jest w stanie dłużej zachować dobre zdrowie, a kwestia lepszego wyglądu, o ile nie wiąże się bezpośrednio z danym szlakiem metabolicznym, leży zupełnie poza zainteresowaniami bioregeneracji [3].

    W nowoczesnych ośrodkach odnowy biologicznej poszukuje się sposobów na szybką rewitalizację oraz polepszenie sprawności i wydolności organizmu. Odnowa biologiczna postrzegana jest między innymi jako sposób przywracania utraconych funkcji u sportowców w celu szybszego odzyskania formy. Odnowa biologiczna w obecnych czasach stała się powszechną metodą wspomagania regeneracji naszego organizmu, który ciągle narażony jest na uszkodzenia i kontuzje[4]. 

OPIS WYBRANYCH ELEMENTÓW ODNOWY BIOLOGICZNEJ [5]

SAUNA

    Organizm człowieka należy do stałocieplnych, co oznacza, że jego temperatura wewnętrzna w warunkach fizjologicznych jest utrzymywana na stałym poziomie ok. 37°C, niezależnie od temperatury otoczenia. Regulacja temperatury ciała odbywa się przy udziale mechanizmów nerwowych jak i hormonalnych. Organizm sam wytwarza ciepło cały czas, ale również w sposób ciągły je traci przede wszystkim przez skórę, płuca i przez promieniowanie. Między organizmem a otoczeniem ciepło przenoszone jest w obu kierunkach poprzez parowanie, promieniowanie, konwekcję oraz przewodzenie. Aby utrzymać stała temperaturę, w której mogą zachodzić niezbędne dla życia przemiany biochemiczne konieczne jest sprawne działanie ośrodków termoregulacyjnych. Składają się na nie termoreceptory zarówno zimna jak i ciepła. Są one rozmieszczone zarówno powierzchownie (skóra) jak i głęboko (OUN). Gorące powietrze w saunie oddziałuje na dwie duże powierzchnie ciała ludzkiego – skórę i narząd oddechowy. Powoduje to wzrost temperatury ciała od 38°C do 39°C. W tych warunkach zostaje zachwiana równowaga pomiędzy wytwarzaniem a oddawaniem ciepła przez ustrój co prowadzi do przegrzania organizmu. Jeżeli nie przeprowadzi się ochładzania temperatura taka może się utrzymywać do półtorej godziny. 

KRIOTERAPIA OGÓLNA

    Stosowanie zimna w utrzymaniu zdrowia i leczeniu chorób znane było od tysięcy lat. Hipotermię dla zmniejszenia bólu, krwawienia i obrzęków zalecał już Hipokrates. Zastosowanie niskich temperatur w fizjoterapii i odnowie biologicznej jest bardzo szerokie. Zabiegi krioterapeutyczne prowadzone są w dwojaki sposób – miejscowo i ogólnie. Działanie miejscowe polega na stosowaniu zimnego powietrza, dwutlenku węgla lub ciekłego azotu w celu schłodzenia określonego obszaru poddawanego terapii. Krioterapia ogólna polega na poddaniu całego ciała przez kilka minut, również niskim temperaturom sięgającym nawet - 160°C, wywołując stres fizjologiczny. Tak niskie temperatury wywołują natychmiastową reakcję obronną organizmu. W początkowej fazie powodując skurcz naczyń krwionośnych i mięśni, spowolnienie przepływu krwi i przemiany materii, po czym organizm, broniąc się przed zimnem, gwałtownie rozszerza naczynia krwionośne i zwiększa przepływ krwi. Skutkiem takiej reakcji organizmu jest zwiększony dopływ do komórek składników odżywczych i tlenu, a także substancji przeciwzapalnych. W rezultacie zmniejszeniu ulega ból, stan zapalny, szybciej regenerują się tkanki. Mięśnie ulegają rozluźnieniu, przyspiesza się przemiana materii, a układ odpornościowy pracuje "na wysokich obrotach".

KĄPIELE PAROWE

Kąpiele parowe przeprowadza się w gorącym powietrzu wysyconym lub przesyconym parą wodną. W takich kąpielach organizm toleruje tylko temperatury w zakresie 40 – 50 st. C, ponieważ duża wilgotność powietrza utrudnia pocenie się i odprowadzanie wody z potu. Wykonuje się ją w specjalnie przystosowanym pomieszczeniu, do którego doprowadza się parę wodną przez rury znajdujące się pod ławkami. Celem kąpieli parowych jest pobudzenie czynności skóry związanych z wydalaniem z organizmu odpadowych produktów przemiany materii i toksyn wytwarzanych przez procesy chorobowe. Kąpiel ta wywiera działanie ogólne na wszystkie narządy organizmu. Czas trwania zabiegu w łaźni parowej wynosi 15 – 30 minut. Po zakończeniu kąpieli stosuje się letni natrysk lub kąpiel. W czasie zabiegu można stosować rozcieranie ciała lub chłostanie gałązkami wierzbowymi w celu wzmożenia odczynu ze strony powierzchniowych naczyń krwionośnych.

HYDROMASAŻ

Masaż podwodny (hydromasaż) wykonuje się na ciele zanurzonej osoby, używając strumienia wody z węża pod ściśle dawkowanym ciśnieniem 2–4 atmosfer. Hydromasaż wykonuje się w specjalnie wyposażonych wannach. Odmianą masażu podwodnego jest masaż wirowy (wirówka). Taki masaż wykonuje się poprzez działanie wirującej wody na zanurzoną w niej kończynę. Masaż podwodny to bardzo skuteczna i nowoczesna odmiana masażu leczniczego o wszechstronnym zastosowaniu. Działa jak balsam na ciało, sprawiając, że wygląda ono młodo i zdrowo. Dużą zaletą masażu podwodnego jest możliwość masowania ciała mieszanką wody i powietrza, co w połączeniu z ciepłą kąpielą pozwala na osiągnięcie doskonałych rezultatów higienicznych i terapeutycznych. Ponadto hydromasaż dzięki termicznemu i hydrostatycznemu działaniu wody ma większą siłę oddziaływania niż masaż klasyczny.

MASAŻ

Masaż – to jeden z najstarszych, najbardziej znanych i najczęściej stosowanych zabiegów fizjoterapeutycznych, który w klasycznej formie polega na wykonywaniu rękoma ruchów: głaskania, rozcierania, ugniatania, oklepywania, wibracji, wałkowania, zgodnie z przebiegiem mięśni, tkanek, naczyń krwionośnych i limfatycznych, od ich obwodu do serca. Masaż w zależności od rodzaju i zastosowania może mieć cele lecznicze, relaksujące, odchudzające czy pobudzające - zwiększające ukrwienie w pożądanej części ciała. Najczęściej stosowanym jest masaż klasyczny, manualny drenaż limfatyczny, sportowy, segmentarny, natryskowy (hydromasaż), wibracyjny. Występują jeszcze inne rodzaje masaży, które też mają swoje zastosowanie w sporcie i zabiegach terapeutycznych. Działanie zabiegu, jakim jest masaż polega na: przyspieszeniu krążenia krwi, powodując lepsze dotlenienie i odżywienie tkanek, przyspieszeniu krążenia limfy, czyli pobudzenie czynności gruczołów i przyspieszenie przemiany materii, działaniu przeciwzakrzepowym, miejscowym rozszerzeniu i pobudzeniu nieczynnych naczyń włosowatych, szybszym wchłanianiu obrzęków i wysięków.

To wszystko na dziś. Dajcie znać w komentarzach czy korzystacie z elementów odnowy biologicznej.

Autorem tekstu jest Mateusz Szarwas.


Bibliografia: 

1. Kasperczyk T., Bator A. 2000 „Trening zdrowotny z elementami fizjoterapii” AWF, Kraków 
2. Magiera L., Walaszek R. 2016 „Masaż sportowy z elementami odnowy biologicznej” BIOSPORT, Kraków  
3. https://fizjoterapeuty.pl/fizjoterapia/odnowa-biologiczna/odnowa-biologiczna.html (dostęp 14.12.2020r.) 
4. Skalska-Izdebska R., Kuzian D., Pałka T., Gorzkowski K., Supowicz M. 2012 „Wykorzystanie fizjoterapii w odnowie biologicznej sportowców” YOUNG SPORT SCIENCE OF UKRAINE. 2012. V.3. P. 195-204 
5. Ciechanowska K., Weber-Rajek M., Sikorska J., Bułatowicz I., Radzimińska A., Strojek K., Zukow W. 2014 „Metody odnowy biologicznej w sporcie” Journal of Health Sciences. 2014;4(7):241-252