Powtórka z fizykoterapii - Prądy TENS

 

    Metoda elektroterapii TENS (przezskórna stymulacja elektryczna nerwów) służy przede wszystkim do walki z bólem. Działanie przeciwbólowe oparte jest na teorii bramki kontrolnej Walla i Melzacka oraz teorii endorfin. 

Teoria bramki kontrolnej

    Selektywna stymulacja grubych i średnio grubych włókien nerwowych powoduje hamowanie aktywności cienkich włókien nerwowych - impuls TENS dociera do ośrodkowego układu nerwowego szybciej, niż impulsu bólowy.

Teoria endorfin

    Elektroterapia prądami TENS powoduje wytwarzania endorfin. Jest to cel leczenia chorób przewlekłych, w trakcie których poziom endogennych opioidów znacznie się obniża. 

2-10Hz- mechanizm uwalniania endorfin

50-100Hz- mechanizm bramki kontrolnej

Rodzaje elektrostymulacji TENS:

• konwencjonalny

• TENS- APL akupunkturowy

• krótki intensywny (Brief Intense)

• modulowany

• Burst (uderzeniowy)

Kształt impulsu

1. Symetryczny- po impulsie dodatnim następuje bezpośrednio impuls ujemny

2. Falujący- naprzemiennie występują impulsy dodatnie i ujemne

3. Asymetryczny- po dodatnich impulsach prostokątnych następują impulsy eksponencjalne, ujemne (obecnie najpopularniejsze).

Częstotliwość impulsów: 

• 80-120-200 Hz w bólach ostrych

• 1-20 Hz w bólach przewlekłych (mogą być nieprzyjemne dla pacjenta) 

Częstość zabiegów

    Najczęściej przepisywanych jest 10 zabiegów wykonywanych codziennie, z przerwą weekendową. 

Ułożenie elektrod

• Stosujemy ułożenie dwuelektrodowe oraz czteroelektrodowe. Jest ono ściśle związane z przebiegiem nerwów zaopatrujących dany obszar. 

• W bólach promieniujących jedną z elektrod (zazwyczaj katodę) układa się na przebiegu nerwu, między miejscem występowania bólu, a rdzeniem kręgowym, w punkcie spustowym, akupunkturowymi, lub motorycznym. Drugą elektrodę (zazwyczaj anodę) układa się przykręgosłupowo, nad korzeniem rdzeniowym na odpowiednim dermatomie. 

• Ułożenie poprzeczne przez staw jest dopuszczalne w bólach ściśle umiejscowionych.

• Można również jeden obwód umieścić w miejscu bólu, zaś drugi wzdłuż przebiegu nerwu unerwiającego bolesny punkt

• cztery elektrody ułożone na krzyż, aby miejsce odczuwania prądu pokrywało się z miejscem bólu

• Stosuje się również ułożenie symetryczne po obu stronach kręgosłupa.

TENS konwencjonalny (HF-TENS)

• Należy rozpocząć od niego terapię TENS. 

• częstotliwość 10-200 Hz

• natężenie 25-30 mA

• czas trwania impulsu 50-100 μs

• czas trwania zabiegu 30-90 minut

• pacjent odczuwa mrowienie

 

TENS konwencjonalny w nietrzymaniu moczu:

• elektrostymulacja doodbytnicza u mężczyzn i dopochwowa u kobiet 

• częstotliwość: 50Hz

• czas trwania impulsu: 300μs

• czas trwania zabiegu: 30 minut

• natężenie- według odczuć pacjenta (max 50 mA)

TENS APL/LF pseudoakupunkturowy :

• impuls prostokątny jednofazowy lub dwufazowy

• częstotliwość impulsów: >10Hz, optymalnie 2-4Hz

• czas trwania impulsu: 150-300μs

• natężenie najwyższe tolerowane

• czas zabiegu: 20-45 min.

• ułożenie elektrod: w bólach przewlekłych katoda/w bólach ostrych anoda w punktach bólowych, motorycznych lub akupunkturowych. Stosuje się elektrody płytkowe.

• powoduje widoczne skurcze mięśni

   

TENS krótki intensywny (Brief Intense, HI-FI):

• częstotliwość 60-100Hz

• czas trwania impulsu: 150-200μs

• natężenie najwyżej tolerowane przez pacjenta

• czas zabiegu: 20 minut 

• wywołuje skurcz tężcowy

    TENS Burst uderzeniowy:

• kształt impulsu: prostokątny jednofazowy lub dwufazowy

• nie stosujemy go w stanie ostrym i u osób wrażliwych na działanie prądu!

• częstotliwość najczęściej 100Hz lub 200Hz

• natężenie- aby uzyskać skurcz mięśni

• czas trwania impulsu 300μs

• czas trwania zabiegu: 30 minut

• stosowany w leczeniu bólu głębokiego i bólu przewlekłego

• paczka kilku impulsów 

    TENS modulowany:

• częstotliwość i natężenie jest zmienne

• czas trwania zabiegu ok 15 minut

• pacjent odczuwa go jako masaż

Jaki TENS zastosować?

Na podstawie skali VAS:

VAS 1-3 pkt.

• TENS konwencjonalny

• TENS “Hi-Fi”- natężenie najwyżej tolerowane do uzyskania skurczu mięśnia

VAS 25-50% (ból łagodny przewlekły)

• TENS pseudoakupunkturowy

VAS 4-7 pkt. lub 50-75% VAS (ból umiarkowany)

• TENS “BURST” impuls 0,1-0,2 ms, częstotliwość pulsu 100Hz, częstotliwość uderzeń 2Hz, natężenie najwyższe tolerowane, do uzyskania skurczu mięśnia

VAS 8-10 pkt. lub 75-100% VAS (ból ostry)

• TENS konwencjonalny- impuls 0,01-0,1 ms, częstotliwość 100Hz, natężenie najwyższe tolerowane, ale wrażenia czuciowe (mrowienie) nie mogą być odczuwane jako dyskomfort dla pacjenta 

	HF- TENS	LF-TENS	HI-FI-TENS	Burst-TENS
Odczucie	komfortowe, poniżej progu skurczów mięśni	komfortowe/silne powyżej rogu skurczów mięśni	komfortowe/silne powyżej rogu skurczów mięśni	komfortowe, na granicy skurczów mięśni
Wystąpienie efektu przeciwbólowego	szybko (w ciągu minut)	wolno (w ciągu godzin)	szybko (w ciągu minut)	wolno (w ciągu godzin)
Trwałość efektu przeciwbólowego	mała (do kilku godzin)	duża (powyżej kilku godzin)	duża (powyżej kilku godzin)	duża (powyżej kilku godzin)

Wskazania do stosowania prądów TENS:

• bóle kręgosłupa

• artretyzm

• lumbalgia

• bóle w chorobie Raynauda

• bóle porodowe

• bóle zębów

• zapalenia i uszkodzenia nerwów obwodowych

• półpasiec

• bóle pooperacyjne

• bóle fantomowe

• bóle po amputacjach

• bóle mięśni i stawów

• bóle w zespole łokcia tenisisty

• bóle naczyniowe (np. zespół Burgera)

• nerwobóle

• zapalenie ścięgien

• bóle miesiączkowe

• migrena

Przeciwwskazania:

• nowotwory

• stymulacja przez klatkę piersiową w przypadku chorób serca

• obszar głowy i szyi u pacjentów z epilepsją

• rozrusznik

• ciąża (szczególnie pierwszy trymestr)

• okolica zatoki szyjnej

• świeże rany, stany zapalne skóry

• zaburzenia czucia

• okolica gałek ocznych i powierzchnie śluzowe

• metale na drodze przepływu prądu

• nieustabilizowane choroby układu krążenia 

Autorem tekstu jest: Klaudia Guciewska


Bibliografia:

1. "Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach fizykalnych" M. Wiecheć, A. Bauer 
2. https://fizjotechnologia.com/ 
3. https://fizjoterapeuty.pl/