Powtórka z fizykoterapii - Diatermia krótkofalowa
Diatermia krótkofalowa polega na przegrzaniu tkanek pod wpływem pola elektrycznego lub pola magnetycznego wielkiej częstotliwości.
Wyróżnia się dwie metody diatermii krótkofalowej:
- metodę kondensatorową,
- metodę indukcyjną.
METODA KONDENSATOROWA
Metoda ta polega na umieszczeniu obiektu podgrzewanego między dwoma okładkami kondensatora. Okładki kondensatora stanowią dwie elektrody, które za pomocą specjalnych kabli są połączone
z aparatem. Do zabiegów stosuje się elektrody kondensatorowe sztywne, miękkie oraz specjalnego kształtu. Można także zastosować metodę kombinowaną, oznacza to, że do zabiegu stosuje się jedną elektrodę sztywna a druga miękką. Elektroda sztywna uważana jest za elektrodę czynną.
Rozkład sił pola elektromagnetycznego.
Pole elektromagnetyczne powstające podczas przepływu prądu wielkiej częstotliwości między okładkami kondensatora można przedstawić w postaci linii sił. Układ linii sił pola jest równoznaczny z gęstością prądu. Równomierne rozłożenie linii sił powoduje równomierne przegrzanie obiektu, natomiast w miejscach, w których występuje zagęszczenie linii sił, powstaje większe natężenie prądu i silniejsze przegrzanie.
Układając elektrody, należy zawsze brać pod uwagę rozkład sił pola elektromagnetycznego:
- jeżeli elektrody umieszczone zostaną blisko obiektu, silniejszemu przegrzaniu ulegną warstwy powierzchowne;
- jeżeli elektrody umieszczone zostaną w pewnym oddaleniu od obiektu, równomiernemu przegrzaniu ulegną warstwy powierzchowne i głębokie;
- jeśli elektrody są różnej wielkości i umieszczone zostaną w pewnym oddaleniu od obiektu silniejszemu przegrzaniu ulegną tkanki powierzchowne po stronie elektrody mniejszej.
Zasady układania elektrod
- Elektrody sztywne dają możliwość głębszego przegrzania. Można je ustawiać bezpośrednio na skórze lub w pewnej odległości od obiektu. Większa elektroda umieszczona w odległości 1-3 cm od ciała pacjenta wywoła głębsze i bardziej równomierne przegrzanie.
- Jeśli elektrody sztywne są ustawione na nierównych powierzchniach obiektu, należy pomiędzy elektroda a ciałem pacjenta umieścić warstwę filcu lub frotowy podkład.
- Elektrod miękkich nie układa się bezpośrednio na skórze. Odległość elektrody ustala się poprzez umieszczenie pomiędzy elektrodą a ciałem pacjenta podkładu filcowego.
- Brzegi elektrod, szczególnie miękkich, należy zabezpieczyć warstwą filcu, tak aby nie stykały się ze sobą.
- Jeżeli dwie części ciała, np. kolana, stykają się ze sobą, należy rozdzielić je warstwę filcu.
- Kable łączące aparat z elektrodami nie mogą dotykać ciała pacjenta.
Ilość wytworzonego ciepła w tkankach podczas zabiegu DKF zależy od następujących czynników:
- rozmiaru elektrod w stosunku do wielkości obiektu przegrzewanego;
- oddalenia elektrod od obiektu;
- ułożenia elektrod względem siebie;
- rodzaju tkanki poddanej zabiegowi.
METODA INDUKCYJNA
Metoda indukcyjna prowadzi do wytworzenia prądu elektrycznego o wysokiej częstotliwości w obrębie tkanek organizmu na zasadzie indukcji. Prądy te zwiększają się wraz z rosnącym przewodnictwem elektrycznym odpowiednich obszarów tkanek (tkanki o dobrym ukrwieniu, np. tkanka mięśniowa oraz inne narządy).
Ogólne zasady obowiązujące przy wykonywaniu zabiegów diatermii krótkofalowej:
- Obowiązuje ścisłe przestrzeganie zaleceń lekarza specjalisty.
- Należy dobrać odpowiednie elektrody i ułożyć je w taki sposób i w takiej odległości od przegrzewanej części ciała, aby zapewnić optymalne oddziaływanie energii pola elektrycznego czy też magnetycznego na tkanki;
- Konieczne jest usunięcie z zasięgu pola elektrycznego lub magnetycznego wszystkich przewodów metalowych.
- W przypadku stykania się dwóch powierzchni obiektu przegrzewanego, np. ud, należy rozdzielić je podkładką filcową;
- Chorych należy rozbierać do zabiegu, ponieważ wilgotna odzież i bielizna mogą ulec znacznemu przegrzaniu i spowodować oparzenie; należy również sprawdzić, czy w miejscu wykonywania diatermii nie znajdują się opatrunki.
- Chorego należy poinformować, że w czasie zabiegu nie wolno poruszać się i dotykać aparatu.
- W czasie zabiegu należy kontrolować zachowanie się chorego, jego doznania i samopoczucie; szczególna ostrożność obowiązuje przy wykonywaniu zabiegów w okolicy głowy i brzucha, w przypadku wystąpienia sinicy lub duszności zabieg należy przerwać i natychmiast wezwać lekarza.
- Równie ostrożnie należy wykonywać zabiegi u dzieci i ciężko chorych, których nie wolno pozostawiać bez nadzoru.
- Przewody łączące aparat z elektrodami nie mogą przylegać bezpośrednio do skóry, ponieważ mogą spowodować jej oparzenie; z tych względów należy pod przewody podkładać podkładki filcowe.
- Zabiegi diatermii krótkofalowej należy wykonywać na leżankach drewnianych, nie zawierających części i elementów metalowych (przykrywanie ich ceratą lub dermą plastykową nie jest wskazane, ponieważ materiały te mogą wykazywać właściwości półprzewodnikowe); nie wolno wykonywać zabiegów na leżankach metalowych.
- Obowiązuje dbałość o aparaturę; powinna ona być poddawana okresowej kontroli technika-konserwatora, należy zawsze pamiętać o konieczności właściwego uziemienia aparatury;
- Aparatury do diatermii nie wolno ustawiać w pobliżu instalacji wodociągowej, ponieważ stwarza to warunki, w których może nastąpić porażenie prądem osoby obsługującej lub chorego.
Działanie biologiczne diatermii krótkofalowej
Działanie diatermii krótkofalowej opiera się na wpływie ciepła na tkanki ustroju. Różnica między diatermią krótkofalową a innymi metodami ciepłoleczniczymi polega na tym, że w przypadku diatermii krótkofalowej ciepło wytwarza się wewnątrz tkanek. Jest to więc ciepło endogenne w odróżnieniu od ciepła egzogennego, dostarczanego do ustroju z zewnątrz.
Do najważniejszych skutków oddziaływania wytworzonego w tkankach ciepła należy zaliczyć:
- rozszerzenie naczyń krwionośnych oraz zwiększenie ich przepuszczalności,
- zwiększenie przepływu krwi tętniczej,
- przyspieszenie procesów wchłaniania tkankowego,
- przyspieszenie komórkowej przemiany materii,
- wzrost liczby leukocytów w tkankach przegrzewanych,
- obniżenie pobudliwości nerwowo-mięśniowej,
- działanie przeciwbólowe,
- obniżenie napięcia mięśni.
Dawkowanie diatermii krótkofalowej
Dawkowanie energii pola elektrycznego lub magnetycznego wielkiej częstotliwości nastręcza wiele trudności. Do tej pory nie ma jeszcze dostatecznie ścisłego sposobu określania dawki tej energii, ponieważ ilość wytwarzanego w tkankach ciepła zależy od wielu czynników.
Dawkę określa się na podstawie następujących kryteriów:
- odczuwanie przez chorego ciepła w czasie zabiegu diatermii,
- czas trwania zabiegu,
- rodzaj i umiejscowienie procesu chorobowego,
- obserwacja chorego w czasie wykonywania diatermii krótkofalowej.
Powszechnie stosuje się dawkowanie oparte na doznaniach cieplnych chorego poddanego diatermii. Wyróżnia się następujące cztery dawki:
dawka I - atermiczna - nieco mniejsza od granicy odczuwania ciepła,
dawka II - oligotermiczna - powodująca odczucie bardzo łagodnego ciepła,
dawka III - termiczna - przy której chory odczuwa przyjemnie ciepło,
dawka IV - hipertermiczna - przy której chory odczuwa silnie ciepło, jednak bez nieprzyjemnych, bolesnych wrażeń.
Omówiony sposób dawkowania jest obarczony znacznym błędem, ponieważ odczuwanie ciepła zależy w dużej mierze od wrażliwości osobniczej.
Jako zasadę przyjęto uzależniać wielkość dawki od stadium procesu chorobowego.
W stadiach ostrych i podostrych choroby stosuje się dawki słabe, I lub II.
W stadiach przewlekłych zaś procesach chorobowych stosuje się dawki silniejsze, III lub IV.
Czas zabiegu diatermii krótkofalowej waha się zwykle od 5 do 20 minut, w zależności od wskazań
i zastosowanej dawki. Zabiegi wykonuje się codziennie lub co drugi dzień.
Nie należy stosować dłuższych serii aniżeli 15 zabiegów.
Jeśli istnieje konieczność ich powtórzenia, należy to uczynić po 1–2 tygodniowej przerwie.
W przypadku stwierdzenia w czasie leczenia objawów przedawkowania, takich jak wzmożenie dolegliwości bólowych, rozprzestrzenienie się procesu zapalnego, utrzymujące się bóle głowy czy wystąpienie gorączki, należy zastosować przerwę w zabiegach.
Wskazania
Wskazania do stosowania diatermii krótkofalowej są bardzo rozległe. Ogólnie można powiedzieć, że diatermia krótkofalowa daje korzystne wyniki lecznicze we wszystkich schorzeniach, w których celowe jest stosowanie ciepła. Tak więc znajduje ona głównie zastosowanie w leczeniu różnego rodzaju podostrych i przewlekłych stanów zapalnych.
Przeciwwskazania
- nowotwory i stany po leczeniu promieniowaniem jonizującym;
- wszystkie schorzenia, w których przeciwwskazane jest stosowanie ciepła, np. ostre procesy zapalne oraz zaburzenia ukrwienia obwodowego;
- gruźlica płuc oraz gruźlica pozapłucna;
- ciąża;
- miesiączka;
- skłonność do krwawień z przewodu pokarmowego (choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy) i dróg oddechowych;
- wylewy krwawe do narządów wewnętrznych i tkanek miękkich, w tym również po urazach;
- ropne zapalenie ucha środkowego;
- ropne zapalenie pęcherzyka żółciowego;
- ropień nerki, wątroby, wszystkie ropnie chełboczące;
- obrzęki;
- żylakowatość goleni i owrzodzenia goleni w przebiegu żylakowatości;
- zakrzepowe zapalenie żyły;
- wiek dziecięcy;
- obecność w tkankach wszelkiego rodzaju implantatów metalowych;
- obecność rozrusznika serca (osobom z rozrusznikiem serca nie wolno przebywać w pobliżu generatorów fal elektromagnetycznych wielkiej częstotliwości, np. aparatów do diatermii krótkofalowej i mikrofalowej).
Autorem tekstu jest Mateusz Szarwas.
Bibliografia:
- T. Mika, W. Kasprzak „Fizykoterapia” Warszawa 2015 wyd. IV PZWL
- A. Bauer, M. Wiecheć „Przewodnik metodyczny po wybranych zabiegach fizykalnych” Wrocław 2012 wyd. III Markmed Rehabilitacja s.c.
Komentarze
Prześlij komentarz