Fizjoterapia jest wszędzie! - Terapia zajęciowa

Czym jest terapia zajęciowa?

Terapia zajęciowa należy do dyscyplin z obszaru ochrony zdrowia, która poprzez wykorzystywanie różnorodnych zajęć, form, rodzajów, metod, technik i narzędzi w celach leczniczych u osób chorych, starszych, niepełnosprawnych, wykluczonych społecznie, lub znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej, ma na celu przyspieszyć powrót do zdrowia oraz umożliwić pacjentowi powrót do aktywności w życiu codziennym.

Innymi słowy jest istotną składową i nieodzownym elementem kompleksowej rehabilitacji fizycznej, psychicznej i społecznej osób z różnymi dysfunkcjami, dysponującą szeroką gamą środków oddziaływania, przez co skutecznie wpływa na umiejętności ruchowe chorych i ich osobowość.

Kim jest terapeuta zajęciowy? [2]

Terapeuta zajęciowy obok lekarza, fizjoterapeuty i innych specjalistów, wchodzi w skład teamu terapeutycznego, a jego istotną rolą jest prowadzenie rehabilitacji przedzawodowej, stwarzającej osobie niepełnosprawnej możliwość późniejszego przekwalifikowania i podjęcia pracy zarobkowej.

Podstawowe działania terapeuty zajęciowego obejmują szkolenie pacjenta z zakresu codziennych czynności, trening funkcji motorycznych i poznawczych, wspomaganie komunikacji, prowadzenie motywacji zachęcającej, oraz zapewnianie pacjentowi rozrywki w czasie wolnym. Równie ważnym zadaniem jest ocena przestrzeni życiowej pacjenta i zalecenie rozwiązań ułatwiających osiągnięcie środowiska bez barier.

Jak wygląda diagnostyka funkcjonalna na potrzeby terapii zajęciowej?

Bardzo ważnym elementem, pozwalającym na ocenę stanu pacjenta na każdym etapie rehabilitacji jest diagnoza funkcjonalna. Terapię zajęciową należy rozpocząć od oceny stopnia samodzielności pacjenta w zakresie wykonywania codziennych czynności, takich jak: pielęgnacja ciała, higiena osobista, zakładanie i zdejmowanie odzieży, przyjmowanie posiłków, zdolność do przemieszczania się, orientacja przestrzenna, zdolność do nawiązywania kontaktów i porozumiewania się. Do tego celu wykorzystywane są liczne skale, testy i kwestionariusze aktywności dnia codziennego (najczęściej ADL, Barthel), a także można stosować pomiary: niezależności funkcjonalnej i oceny funkcjonalnej.

Skale te są jednak mało wrażliwe na niewielkie zmiany w stanie funkcjonalnym pacjenta nie obejmują badania funkcji poznawczych, komunikacji i interakcji społecznej. W związku z tym istnieje potrzeba analizy efektów terapii zajęciowej z zastosowaniem zestawu obiektywnych technik pomiaru sprawności funkcjonalnej i dostosowanie do nich odpowiednich narzędzi (test MMS, pomiary antropometryczne). Pozwoli to na zdobycie wartościowych wyników dokumentujących rzeczywiste postępy pacjenta uzyskane w trakcie terapii zajęciowej, zgodnie z zasadami EBM- Evidence Based Medicine.

Jakie są etapy procesu terapii zajęciowej? [2]

FAZA I - Nawiązanie kontaktu terapeuty z uczestnikiem terapii- rozmowa z pacjentem, zebranie wywiadu, ustalenie celów i sposobów ich osiągnięcia.
FAZA II - Zaczyna się wtedy, gdy więź pozwala już terapeucie na pewną dozę obiektywizmu i chłodnego realizmu w omawianiu problemów pacjenta bez obawy jej przerwania lub zakłócenia. Następuje tu wyjaśnienie uczestnikowi, na czym polega stojąca przed nim alternatywa wyboru zachowania, czynności, prac a także konieczności podjęcia przez niego samodzielnej decyzji w tym względzie i jakie konsekwencje dla uczestnika są z tym związane.
FAZA III - Ocena na ile nabyte przez uczestnika nowe wartości, postawy i sposoby oceniania świata i siebie są pomocne w codziennym życiu. Należy również zweryfikować czy uczestnik terapii posiadł umiejętność wysuwania wniosków oraz logicznego rozumowania.

Jakie są zasady terapii zajęciowej?

   Zasada personalizacji, która uznaje, że osoba niepełnosprawna, bez względu na rozległość i głębokość dysfunkcji, pozostaje zawsze podmiotem z gwarantowanym prawem do godności i tożsamości osobowej, które są motorem do samorealizowania się w życiu społecznym.
   Zasada indywidualizacji, czyli dostosowanie pozytywnych postaw i działań terapeutycznych do kategorii niepełnosprawności i charakteru osób. Zasada ta odwołuje się do potrzeby wewnętrznej aktywności z uwzględnieniem osobowych i osobowościowych cech rozwoju osoby niepełnosprawnej.
   Zasada wielostronnego mobilizowania i wzmacniania osiągnięć. W trakcie prowadzonej terapii możliwa jest pewna elastyczność i zmiana pewnych elementów planu, jeśli zaplanowane metody nie mogą być zrealizowane z powodu istotnych przyczyn.

Jak dobierać metody pracy do pacjenta?

Uwzględniając mechanizmy regulujące czynności człowieka, w terapii zajęciowej stosuje się metody:

Reproduktywne- odtwórcze,
Proaktywne- usamodzielniające,
Kreatywne- twórcze.

U pacjentów w cięższym stanie działania terapeutyczne polegają na odtwarzaniu i powtarzaniu zadań ściśle określonych przez terapeutę. W dalszym etapie rehabilitacji możliwe jest zastosowanie przez terapeutę zajęciowego metod proaktywnych, wymagających aktywności i motywacji pacjenta. W celu podtrzymania uzyskanych efektów stosuje się metody kreatywne, nastawione na samodzielne rozwiązywanie problemów pod kontrolą terapeuty.

Ważne jest, aby uwzględniać w terapii zarówno fizyczne, jak i psychologiczne, poznawcze i emocjonalne funkcje człowieka, bazując na indywidualnych postawach, motywacji, zainteresowaniach, wartościach, zwyczajach, środowisku życia i uwarunkowaniach kulturowych pacjenta.

Jakie są formy pracy z pacjentem? [1]

Wykwalifikowany terapeuta angażuje pacjenta w zadania zaprojektowane tak, by sprzyjały przywróceniu maksymalnego możliwego funkcjonowania, by pomóc takim ludziom spełnić wymagania stawiane przed nimi przez ich pracę zawodową, środowisko społeczne i domowe, oraz by mogli brać udział w życiu, w najpełniejszym tego słowa znaczeniu. W terapii zajęciowej można zastosować różnorodne formy pracy z pacjentem:

Zbiorową- wszyscy uczestnicy wykonują jednocześnie tę samą pracę, chociaż pracują we właściwym dla nich tempie,
Grupową- uczestnicy podzieleni są na zespoły o różnym stopniu usprawnienia - wykonują zadania o odmiennym poziomie trudności,
Indywidualną- pacjent samodzielnie wykonuje czynności specjalnie dla niego przygotowane.

Wartość poznawcza w terapii zajęciowej oraz jej wpływanie na stan emocjonalny pacjenta, przekłada się na rozwój jego osobowości oraz na relacje w grupie, rodzinie, szerszym środowisku. Dlatego zastosowanie różnorodnych technik i form terapeutycznych, odpowiednio dobranych do możliwości psychomotorycznych pacjenta, przyspiesza proces jego rehabilitacji.

Jakie są rodzaje terapii zajęciowej? [1]

Powszechnie w pracy z pacjentem stosuje się trzy rodzaje terapii:

Ergoterapię- terapia pracą, poprzez zajęcia manualne

np. dziewiarstwo, hafciarstwo, tkactwo, krawiectwo, stolarstwo, ogrodnictwo, garncarstwo i ceramika.

Arteterapię- terapia sztuką (a bardziej- terapia przez twórczość) poprzez czynny lub bierny kontakt z nią i kulturą

np. rysunek, malarstwo, grafika, rzeźba, sztuki użytkowe, muzykoterapia, teatroterapia, choreoterapia, biblioterapia.

Socjoterapię- wykorzystanie czynników socjalnych w celu terapii zaburzeń zachowania i zaburzeń emocjonalnych, oraz w celu niedopuszczenia do wyizolowania osoby chorej, niepełnosprawnej

np. ludoterapia- zabawoterapia, terapia ruchem- kinezyterapia, rekreacja, trening umiejętności społecznych.

Jako element wspomagający rehabilitację osób niepełnosprawnych wykorzystywane są zajęcia z zakresu zooterapii (dogoterapia, delfinoterapia), z tego względu, że kontakt ze zwierzęciem pobudza m.in. do tworzenia więzi emocjonalnych, zapewnia stymulację sensoryczną, oraz kształtuje umiejętność reagowania na bodźce zewnętrzne.

Autorem tekstu jest Małgorzata Zając.
Bibliografia:

Filmy/ kanały:

Szukaj na tym blogu

SKN Move It!