Fizjoterapia jest wszędzie! - Geriatria

Geriatria to dział medycyny poświęcony chorym osobom starszym (po 65 roku życia). Ze względu na brak działań niepożądanych szczególnie ważną rolę w geriatrii odgrywają niefarmakologiczne metody leczenia, w tym np. fizjoterapia geriatryczna. Celem wszelkich działań, które podejmowane są w pracy z pacjentami geriatrycznymi, jest osiąganie jak najlepszej sprawności funkcjonalnej tych osób. Sprawność funkcjonalną należy rozumieć tutaj jako samodzielność, niezależność osób starszych w życiu codziennym. Wdrożenie właściwego programu fizjoterapii może znacząco usprawnić pacjentów geriatrycznych, poprawić ich mobilność, sprawność, a w konsekwencji polepszyć jakość ich życia[3].

 

Specyfika pracy z pacjentem geriatrycznym.

 

Na specyfikę pracy z osobami starszymi wpływa wiele czynników:

• wielochorobowość (inaczej polipatologia, to współwystępowanie kilku przewlekłych chorób, co niewątpliwie utrudnia prowadzenie fizjoterapii, gdyż w przypadku każdej z występujących patologii należy niezależnie rozważyć wszystkie wskazania i przeciwwskazania do poszczególnych działań fizjoterapeutycznych, następnie należy wszystkie je uwzględnić podczas planowania schematów postępowania)[3];

   

• nakładanie się zmian chorobowych będące konsekwencją procesu starzenia się (odróżnienie tych zmian stanowi jedno z wyzwań geriatrycznych, gdyż w starości bardzo trudne jest postawienie granicy między fizjologią a patologią)[3];

   

• osłabienie procesów poznawczych (trudności w rozumieniu, uczeniu się, zapamiętywaniu), zespoły psychogeriatryczne[2];

   

• upośledzenie pracy narządów zmysłów związane z procesem starzenia się[2];

   

• brak motywacji, zaburzenia nastroju[2];

   

• mniejszy potencjał rehabilitacyjny (możliwości regeneracyjne i kompensacyjne osób starszych w porównaniu z osobami młodymi są znacznie ograniczone, dlatego w programowaniu rehabilitacji pamiętajmy o wyznaczaniu realnych do osiągnięcia celów)[2];

   

• zaburzenia równowagi i koordynacji (ćwiczenia z pacjentami geriatrycznymi trzeba prowadzić w bezpiecznych pozycjach, często z asekuracją)[2];

   

• rehabilitacji i związanej z nią aktywności fizycznej często towarzyszą obawy (pacjentów oraz personelu medycznego) przed skróceniem czasu pozostawania w łóżku po unieruchomieniu lub obawy przed podejmowaniem większych wysiłków[2];

   

• duży nacisk w pracy ze starszym pacjentem należy położyć na zapobieganie bezczynności ruchowej (hipokinezji) i jej skutkom[2].

Testy służące do oceny sprawności funkcjonalnej osób starszych.

 

Do oceny pacjentów geriatrycznych bardzo pomocne jest zastosowanie wystandaryzowanych skal międzynarodowych, które należy zastosować, aby ocenić:

• sprawność funkcjonalną (skala ADL, skala Barthel, skala IADL, Pomiar Niezależności Funkcjonalnej FIM, Wskaźnik Funkcjonalny „Repty”);

• funkcje poznawcze (skala MMSE);

• chód i równowagę (Test Up and Go, skala Tinetti, skala równowagi Berga);

• siłę mięśniową (skala Lovetta);

• natężenie bólu (skala VAS, skala NRS)[3].

Zalecenia WHO dotyczące aktywności fizycznej osób starszych.

 

Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) wydała zalecenia, dotyczące minimalnej aktywności fizycznej osób starszych, które obejmują:

• 5 razy w tygodniu po 30 min umiarkowanej aktywności fizycznej

lub

• 3 razy w tygodniu po 20 min intensywnego wysiłku fizycznego

lub

• kombinacja umiarkowanej i intensywnej aktywności fizycznej (częstotliwość oraz czas aktywności zależne od proporcji wysiłku umiarkowanego i intensywnego)

oraz

• 8-10 ćwiczeń oporowych po 8-12 powtórzeń każdego ćwiczenia co najmniej 2 razy w tygodniu 

oraz

• ćwiczenia równoważne i poprawiające gibkość.

Należy pamiętać również, że cały wysiłek może być podzielony na mniejsze części, np. marsz 3 razy dziennie po 10 minut [3].

Przykłady wysiłków o umiarkowanej intensywności.

 

Za wysiłek o umiarkowanej intensywności uważa się taki wysiłek, w czasie którego dochodzi do 3-6-krotenego wzrostu zużycia tlenu (3-6 METs) w porównaniu ze spoczynkowym, co powoduje zauważalny wzrost tętna i są to takie aktywności jak:

• szybki marsz;

• taniec;

• praca w ogrodzie;

• prace domowe;

• gry i zabawy z dziećmi;

• spacery z psem;

• przenoszenie przedmiotów, dźwiganie do 20 kg [3].

Przykłady wysiłków o dużej intensywności. 

 

Za wysiłek o dużej intensywności uważa się taki wysiłek, w czasie którego dochodzi do co najmniej 6-krotnego wzrostu zużycia tlenu (>6 METs) w porównaniu ze spoczynkowym, co powoduje przyspieszenie oddechu i znaczny wzrost częstości skurczów serca. Przykładami wysiłków o dużej intensywności są:

• bieg;

• marsz pod górę;

• szybka jazda na rowerze;

• aerobik;

• szybkie pływanie;

• gry sportowe (piłka nożna, siatkówka, koszykówka);

• przenoszenie przedmiotów, dźwiganie powyżej 20 kg [3].

Efekty ćwiczeń fizycznych u pacjentów starszych są stosunkowo krótkotrwałe, w związku z tym ważne jest dbanie o regularność ich wykonywania. Dlatego ustalaniu programu aktywności dla osoby starszej powinna towarzyszyć promocja aktywności ruchowej. Dokładne przedstawienie pacjentom korzyści wykonywanych aktywności oraz wyjaśnianie wątpliwości dotyczących bezpieczeństwa ćwiczeń jest bardzo ważne w pracy z pacjentami geriatrycznymi, ponieważ pozwoli na stworzenie odpowiedniej motywacji do systematycznego stosowania ćwiczeń fizycznych[3]. Należy pamiętać również, że aktywność fizyczna, która jest wykonywana w młodości, ma wpływ na pozytywne starzenie się. Do około 30 roku życia kształtuje się nasza wydolność fizyczna i koordynacja ruchowa, dlatego fizjoprofilaktyka powinna rozpocząć się już w młodości, gdy kształtują się nasze zdolności motoryczne[1]. Zadbajmy już dziś o naszą dobrą jakość życia w przyszłości :)

 

Autorem tekstu jest Paulina Malinowska.  

BIBLIOGRAFIA

1. Borowicz A. M., Wieczorowska-Tobis K. Fizjoterapia w geriatrii. Atlas ćwiczeń. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2013: 21-22.

2. Olszewski J. Fizjoterapia w wybranych dziedzinach medycyny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011: 345-349

3. Wieczorowska-Tobis K. Fizjoterapia w geriatrii. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2011: 5, 6, 9, 18, 19, 43-62.